Miesiąc: wrzesień 2024

Czy 50 milionów złotych to dużo, czy mało? Tyle więcej minister Wieczorek miał wywalczyć dla NCN w porównaniu z propozycją budżetu. W której to propozycji NCN miał otrzymać dokładnie tyle środków, ile w 2024 r. Większość komentatorów jest rozczarowana, zwraca uwagę, że nie oddaje to nawet skali inflacji przewidzianej na przyszły rok. O sumie bieżącego i przyszłego nie wspominając. Burzę rozpętała zmiana w kierownictwie NCBiR Ideas, gdzie twórcę i dotychczasowego kierownika, dra Piotra Sankowskiego, uczonego mającego szerokie poparcie naukowców, zastępuje w wyniku rozstrzygnięcia ministerialnego konkursu bliżej nieznany pracownik NASK. No tak, ale czy w tym ruchu jest coś zaskakującego?

Według mojej wiedzy operacje kadrowe w Sieci Łukasiewicz odbywały się w ścisłej relacji z opiniami i zaleceniami osób wiceministerialnych i Ministra. Podobnie – choć w innym ministerstwie – zmieniono dyrektora Muzeum Historii Polski. Dr Kostro nie jest moim bohaterem. W odróżnieniu od wielu komentatorów widziałem wyraźne przesunięcie w jego działaniach na prawą stronę politycznego sporu, bez zachowania akademickiej obiektywności. Ale proponowanie mu najpierw kierownictwa Instytutu Pileckiego w zamian za ustąpienie z dyrektorskiego fotela w Muzeum, a potem usunięcie go z sugerowaniem wykroczeń gospodarczych związanych z niewłaściwym nadzorem? Przecież to jest jak policzek w twarz dla wszystkich, którzy domagali się merytorycznego zarządzania naszym państwem. Nota bene o takich działaniach wiceminister Gdula wspominał także wobec dra Sankowskiego. I – moim zdaniem to nie jest przypadek.

Czytaj dalejLewicowy czarnkizm?

Kolejny wywiad ministra Wieczorka. I są rzeczy, które nie przestają mnie w nim urzekać. Uśmiechnięta osoba na zdjęciu musi być prywatnie miłym człowiekiem. Natomiast co do wiedzy i poglądów prezentowanych jako minister nauki i szkolnictwa wyższego…

Zacznijmy od pytania o budżet. Kolejny raz pan Minister mówi o zwiększeniu o 8% budżetu na naukę. Pisałem o tym w jednym z poprzednich wpisów – nie ma żadnych 8% na naukę. Takie tezy są mydleniem oczu czytelnika, który nie zagląda do urzędowego projektu budżetu. Według tego dokumentu wzrost nakładów na nasz sektor wynosi 4,5% przy 5% planowanej inflacji. I tyle. Natomiast owszem, są wydatki na poszczególne instytucje i programy, na które nakłady rosną dużo powyżej inflacji. Np. na IPN o 11%.

Deklaracje Ministra, że będzie walczył o wzrost budżetu NCN doceniam, ale nie rozumiem zdania:

Trzeba do tego podejść ze spokojem. Musimy wiedzieć, na co potrzebne są te środki. Jestem w kontakcie z dyrektorem i Radą NCN.

Co to oznacza? Ja mogę z marszu powiedzieć panu Ministrowi – środki potrzebne są na sfinansowanie badań opisanych w aplikacjach konkursowych, które mają wysoką jakość ustaloną w toku postępowania konkursowego. Czy nie wystarczy więc przekazać je jako dotację celową na wzrost finansowania projektów wyłonionych w konkursach? A może pan Minister sugeruje, że chce wiedzieć, za co i komu przypadną środki? O co tu chodzi?

Dalej jest też ciekawie:

Wszyscy skupiliśmy się teraz na budżecie krajowym, tymczasem w stanowczo zbyt małym stopniu wykorzystujemy, to znaczy polscy naukowcy, dostępne dla nauki środki europejskie. W tym obszarze mamy naprawdę wiele do zrobienia, bo tu jesteśmy ewidentnie płatnikiem do budżetu Unii Europejskiej. Kwestia otwarcia polskiej nauki jest dziś fundamentalna. Musimy szukać środków na zewnątrz, tam gdzie one na nas czekają.

Z dwóch powodów zaparło mi dech w piersiach. Niedawno wiceminister Gdula mówił, że furda tam publikacje po angielsku, trzeba wspierać polskie i rodzime naukowanie. I teraz co – granty ERC mamy zdobywać z epokowymi publikacjami w Przeglądzie Dolnowarciańskim? Po drugie, wizja pana Ministra, że jakieś środki zagraniczne 'na nas czekają’ jest urzekająca. Wbrew pesymizmowi pana Ministra – zdobywanie grantów ERC idzie nam coraz lepiej. Ale tylko w najlepszych ośrodkach, które zainwestowały w przygotowanie wniosków i mają odpowiednią kulturę pracy w wybranych dyscyplinach. Bo, panie Ministrze, granty ERC otrzymuje się w ciężkich, wymagających konkursach. Do których wielu z nas, pokolenia późnego PRL-u nie mamy już co startować. Za późno włączyliśmy w krwioobieg nauki. Natomiast trzeba zachęcać młodszych, wspierać ich i inwestować w nich. Samo z siebie nic się tu nie urodzi. Naprawdę, panie Ministrze, żadne pieniądze na nas nie czekają. Trzeba o nie walczyć i to będąc dobrze do tej walki przygotowanym.

Czytaj dalejCzarnek, Wieczorek – ciągłość władzy

Powoli schodzi napięcie związane z powodzią. Im człowiek starszy, tym strachu i nerwów więcej, bo przecież kumuluje w sobie pamięć tego, co już się wydarzyło. Co dla młodszych może być oczekiwaniem na bohaterskie czyny i wspomnienie formujące pokolenie, dla pamiętających poprzednie powodzie, pożary i inne klęski żywiołowe jest nerwowym napięciem – co jeszcze się może nie udać? Na szczęście tym razem dla Wrocławia wszystko zadziałało – zarówno władze państwowe, jak i samorząd miejski starały się współpracować, reagować i – jeśli oderwiemy się od gazet – wyszło to naprawdę sprawnie. Tego, co wydarzyło się w Kotlinie można było się spodziewać obserwując poprzednie, niemal doroczne powodzie i kompletny, wieloletni brak troski o systemowe działania minimalizujące spływ wód opadowych z gór. Czy to się zmieni? Zobaczymy.

Jednocześnie nie ma co ukrywać – koszty szkód będą ogromne. A budżet państwa, teraz negocjowany i przedstawiany za chwilę w parlamencie, będzie krojony pod potrzeby bezpośrednich korzyści i poczucia bezpieczeństwa jak największych grup obywateli. Chwała, że wśród tych potrzeb dostrzega się zabezpieczenie przed agresją ze strony Rosji (choć o poziomie i możliwości wykorzystania ich przez nasze wojsko można by dużo mówić). Gorzej, że praktyka stałego wzrostu wydatków socjalnych rozwija się w najlepsze. Do czego dojdą teraz koszty rekompensat i odbudowy zalanych terenów. Dlaczego w tym miejscu o tym piszę? Bo przyglądałem się działaniom naszego sektora w czasie powodzi. To przecież będzie argument za tym, by w trudnych dyskusjach budżetowych lobbować za wzrostem nakładów na naukę.

Czytaj dalejPowódź. Nieobecna akademia w tle budżetu

Dyskusja wokół ministerialnego projektu zmian w ustawie o PAN nabrała rumieńców. Ministerstwo i PAN przerzucają się oświadczeniami i kontroświadczeniami, serwis X rozgrzewają sztychy ironii, a główni bohaterowie komunikują się i o sobie poprzez wywiady w rządowych i prywatnych serwisach. W sumie to bardzo pożyteczne wprowadzenie spraw nauki w dyskurs publiczny. Co ciekawe, z większym rozmachem prowadzone, niż lobbowanie za zwiększeniem środków na naukę w budżecie państwa. Tu wyróżnia się zwłaszcza NCN, który postanowił va banque zaszantażować Ministerstwo biorąc koleżanki i kolegów za zakładników i ogłaszając, że albo więcej pieniędzy, albo mniej konkursów. Może to i jest jakaś metoda, choć wydaje mi się, że lepszym rozwiązaniem jest mniej środków na administrację NCN i jego infrastrukturę, a dopiero później, względnie równolegle – redukcja konkursów. Bo jakoś tak średnio przekonująco brzmi, że wzrost kosztów utrzymania NCN zaplanowano na 8% i nikt nawet nie wspomniał, że może przynajmniej zejść do 4,5%, a resztę jednak przeznaczyć na konkursy? I wtedy żądać więcej wykazując się pewną pomysłowością w optymalizacji kosztów działania agencji? Ale to zmartwienie zarządzających Centrum i ich działu PR. Bo nie ma o czym mówić – tak, środków na badania w ogóle jest za mało i tak, środków netto na konkursy w NCN jest za mało.

Przeglądając te wypowiedzi z zainteresowaniem przeczytałem ciekawy wywiad z profesorem Dariuszem Jemielniakiem, wiceprezesem PAN dla portalu 300gospodarka.pl. Wiele w nim trzeźwych uwag dotyczących stanu i jakości polskiej nauki, rzekomych wybitnych osiągnięć i naukowców naszego akademickiego światka. Ale uderzył mnie fragment dotyczący korzeni słabego wpływu polskiej nauki na innowacyjność – w kontekście tego wywiadu: w zakresie gospodarki. Profesor wymienił, co oczywiste, małe nakłady na naukę w budżecie, nadmierną i mało merytoryczną biurokrację, oraz dodał:

Jest też trzeci problem z nauką w Polsce – to zgoda na rozwijanie nauki równoległej. Bardzo boleję, że minister nie widzi tego zjawiska, jako problemu. Mamy dyscypliny, w których ludzie publikują kompletną makulaturę, o której nikt na świecie nie chce słyszeć, tym bardziej jej czytać, bo to nic nie warte. Pracują na uczelniach i prowadzą pozorowane działania naukowe, nieprzydatne do niczego, za pieniądze publiczne.

Czytaj dalejJa, producent makulatury?