Na co czekam jako historyk i jako pracownik sektora szkolnictwa wyższego w 2022 r.? Uściślijmy, że nie chodzi o marzenia, tylko o kluczowe zagadnienia przesądzające o naszej przyszłości. Po pierwsze, chciałbym zgody wszystkich sił politycznych co do jednego: że chcemy Polski bezpiecznej dla swoich obywateli teraz i w przewidywalnej przeszłości, otwartej na rozwój zgodny z bieżącymi trendami, ale i gotowej na nadciągające zmiany radykalnie zaburzające rzeczywistość. Nic mniej nie jest warte działalności politycznej, to jest sugerowania, że działa się dla dobra reprezentowanych obywateli.
I nie mam wątpliwości, że żeby zrealizować tę obietnicę politycy powinni głośno i wyraźnie powiedzieć – nauka, ty głupcze! Nauka, która zabezpieczy przyszłość naszych dzieci i wnuków wspierając stabilizację klimatu i zarządzanie migracjami. Gwarantem tej przyszłości musi być nasz bieżący, stały i konstruktywny dialog z całym światem, nie sprawny zamek do mojego pokoiku w gierkowskim bloku!
Tu nie ma albo – albo. Nie ma alternatywy. Nie ma polskiej nauki jako autonomicznej i równoprawnej rzeczywistości dla nauki światowej. Oczywiście, krótkoterminowe cele polityczne da się osiągnąć w naszym sektorze wspierając tych, którzy będą z wdzięczności – zdając sobie sprawę, że bez tej szczególnej uwagi władzy nie osiągną swoich celów – wspierać władze wśród wyborców. Ale dla naszej przyszłości skrajna polityzacja świata nauki to zabójstwo. W pierwszym etapie może narazić na śmieszność nasz sektor w zderzeniu z otoczeniem zewnętrznym i wykluczyć tych, którzy już byli w dialogu z nauką światową z udziału w nim. I nie, oni nie ucierpią na tym tak bardzo – bo najlepsi wyemigrują. To my jako społeczność mieszkańców Polski ucierpimy najbardziej, bo stracimy na własne życzenie kontakt z przyszłością. Krok drugi jest gorszy, bo ośmieszając naukę dobijemy ostatni element spajający komunikacyjnie coraz głębiej podzielony kulturowo kraj. Usuniemy ostatnią szansę na zbudowanie jakiegokolwiek autorytetu, gdy nie ma już powszechnie uznawanych autorytetów politycznych, kulturowych i religijnych. Dewastacja nauki w Polsce, odcinanie jej od świata, upolitycznienie i zastąpienie kryteriów merytorycznych – polityczno-społecznymi to nie jest tylko kolejny etap gry ideologicznej. To ryzykowna gra o przyszłość naszej całej społeczności.
Chciałbym więc i będę robił na swoją skromną miarę wszystko, co w mojej mocy, żeby merytoryczna wartość w nauce miała zawsze pierwsze miejsce w życiu naszego sektora. Żeby 2022 r. był rokiem ścisłych kontaktów międzynarodowych w nauce na moim uniwersytecie i w moim otoczeniu. Żebyśmy zbudowali autorytet nauki jako gwaranta bezpiecznej przyszłości naszego kraju. Tu naprawdę nie ma już czasu i miejsca na hejt, polityczne i egoistyczne przepychanki.
Tak, boli mnie to, co dzieje się wokół tzw. ewaluacji jakości badań naukowych w Polsce. Tak, boli mnie ręczne dysponowanie milionowymi środkami na badania – na wiele lat w przód! – przez ministerstwo bez jakiejkolwiek oceny ekspertów, na rzecz podejrzanie wyglądających – bo nic nie da się więcej powiedzieć wobec braku jakichkolwiek publicznych dokumentów – tematów i działań. I tak, boli mnie klerykalizacja nauki.
Ale to wszystko minie. To tylko chwilowa polityka. Jeśli zachowamy trzeźwy osąd, jeśli zostaniemy wierni naszej przysiędze doktorskiej – to wszystko proch i pył. Politycy się zmieniają. Naszym zadaniem powinno być przekonanie ich, że jednak przyszłość ma znaczenie. I że to nauka jest przyszłością. W innym przypadku… Dobrze, nie może być innego przypadku.
No i wszystkich zachęcam – szczepcie się! Noście maski! I starajcie się być razem, póki możemy.
Przeciwdziałanie negatywnym zjawiskom wymaga wysiłku intelektualnego, współpracy osób i środowisk oraz powołania niezależnych organizacji, m.in.w celu oceny czasopism. Nic takiego nie zachodzi. Cezary Wąs